“Het moest vooral geen saai grijs verpleeghuis worden”

Niels Limburg van architectenbureau SeARCH tekende samen met Bjarne Mastenbroek, eigenaar van het bureau, voor het ontwerp van VanIJburg. Wat is er bijzonder aan het gebouw? Voor welke uitdagingen kwamen ze te staan? Niels geeft ons een kijkje in de keuken.

Het was vastgoedontwikkelaar Apollo die bij het architectenbureau aanklopte om samen met zorgorganisatie Amstelring mee te doen aan een tender van de gemeente Amsterdam. Bij zo’n ‘ontwerpwedstrijd’ dingen meerdere partijen mee naar de bouwopdracht. Het gezamenlijke voorstel van de drie partijen viel in de smaak: ze wonnen de opdracht.

Sociaal en duurzaam

Niels herinnert zich de eerste gesprekken nog goed. “Wat me erg aansprak is dat Apollo en Amstelring een sociaal programma met veel gemeenschappelijke ruimtes en mooie brede gangen wilden. Ze hamerden erop om er vooral geen saai grijs verpleeghuis van te maken.” 

Ook vanuit de gemeente lag de lat hoog. “Belangrijke eis was dat er heel duurzaam zou worden gebouwd: circulair en natuurinclusief. Dit houdt in dat je gebruik moet maken van herbruikbare materialen en genoeg ruimte laat voor planten en dieren.”

Transparantie aan het water

In het ontwerpproces vormde de locatie aan het water een belangrijk uitgangspunt. “We hebben de gemeenschappelijke huiskamers zoveel mogelijk aan de westzijde geplaatst – met uitzicht op het haventje. Dat nodigt bewoners uit om uit hun woningen te komen en deel te nemen aan het sociale leven.”

“Die gemeenschappelijke ruimtes hebben we trouwens alle gekoppeld aan de grote wenteltrap. Die trap biedt diagonale doorzichten, waardoor je naar de gemeenschappelijke huiskamer eronder kunt kijken. Zo hebben we een transparante wereld gecreëerd die ook zichtbaar is vanaf de straat. De interactie met die straat vonden we echt belangrijk.”

Het ontwerpproces vergde veel creativiteit en vindingrijkheid. “We moesten rekening houden met draaicirkels van bedden en met de maximale grootte van woningen en badkamers zoals voorgeschreven door de opdrachtgever. Dat was nog een flinke puzzel om te leggen.”

“We hebben dat opgelost met nissen tussen de privéruimtes van de bewoners en de grote gemeenschappelijke gang. Zo’n tussenruimte biedt bewoners de gelegenheid om even te zitten of een praatje te maken met de buren.”

Volledige houtbouw

Ook op technisch vlak kwamen architecten Niels en Bjarne voor verschillende uitdagingen te staan:  “Het gebouw is volledig opgebouwd uit massief hout. Dat is qua brand en geluid sowieso al spannend, maar ook de engineering van het gebouw bleek behoorlijk complex te zijn.”

“Dat kwam ook, omdat we ervoor gekozen hebben om de ruwbouw van hout meteen de afbouw te laten zijn. VanIJburg heeft straks allemaal houten wanden die niet meer gestuukt te hoeven worden. Dat ziet er prachtig uit, maar je kunt ook niets meer wegwerken. Dus moet je ervoor zorgen dat ze in de fabriek al rekening houden met lichtpunten en schakelaars. Dat is een enorme klus, maar het draagt wel bij aan de uitstraling.”

De hele houtconstructie kostte de architecten sowieso al de nodige hoofdbrekens. “Op het dak liggen niet alleen zonnepanelen, er komt ook een hele daktuin voor alle bewoners waar we naast kleine beplanting ook een boomgaardje met appelboompjes willen realiseren.”

“Zo’n tuin levert een belangrijke bijdrage aan de gewenste natuurinclusiviteit, omdat planten en bomen vogels en insecten aantrekken. Tegelijkertijd hebben we natuurlijk wel te maken met een enorm gewicht dat op het hout steunt. Uiteindelijk hebben we dat rekentechnisch helemaal voor elkaar gekregen.” 

Lage milieu-impact

Met de keuze voor een houtconstructie sloten de architecten voor de volle honderd procent aan op de wens van duurzaamheid en circulariteit. “We hebben doorgerekend dat het gebouw voor de komende vijftig tot honderd jaar een hoeveelheid CO2 opslaat die vergelijkbaar is met duizend keer heen en terug vliegen naar Curaçao.”

Mocht het gebouw ooit in de verre toekomst niet meer voldoen, dan kan het volgens Niels makkelijk worden afgebroken. “Het is een droog bouwsysteem: alles kan zo worden losgeschroefd en worden hergebruikt. Zo is de milieu-impact laag."

Drankje in de avondzon

Toch hoort Niels liever niet over het afbreken van zijn creatie. Graag ziet hij dat de bewoners straks volop gaan genieten van hun nieuwe woonomgeving. “Als architect bedenk je hoe het leven in zo’n nieuw gebouw kan zijn. Ik kan me bijna niet anders voorstellen dan dat het gaat werken met die mooie grote ruimtes aan het water.”

“Ik hoop dat er een heel levendig gemeenschappelijk klimaat ontstaat, waar bewoners elkaar weten te vinden en samen in de avondzon op het terras genieten van een drankje.”